موش‌خرما روی پاهای عقبش می‌ایستد و با چشم‌های درشت و سیاهش، دور و اطراف را با دقت نگاه می‌کند و ناگهان شروع به جیغ‌زدن می‌کند: «کروک، کروک، کروک...!»
او با این صدا به بقیه موش‌خرماها خبر می‌دهد: «همه چیز مرتب و هوا صاف و آفتابی است!»
این حیوان‌های کوچک با موهای زبرو سیخ‌سیخ و چشم‌های درشت خود از سوراخ‌هایی که در زیر زمین درست کرده‌اند و شبیه تونل است، بیرون می‌آیند و مدام روی زمین دنبال غذا می‌گردند. انواع حشره‌ها، عنکبوت‌ها و مارمولک‌ها، غذای موش‌خرماهای آفریقایی است.
اما ناگهان، یکی از موش خرماهای نگهبان، لکه سیاهی را در آسمان می‌بیند، خطر! یک عقاب! صدای جیغ یعنی اعلام وضعیت خطرناک. خیلی سریع همه افراد گروه ناپدید می‌شوند. موش‌خرماها؛ با سرعت به درون لانه‌هایشان می‌روند. آنها در آنجا ، زیر زمین ، در امان هستند تا پرنده شکاری برود.
این‌بار به خیر گذشت. اما زندگی برای موش خرماها خیلی هم آسان نیست. آنها دشمنان زیادی دارند؛ نه فقط از چنگ پرندگان شکاری، بلکه باید از دست مارها و شغال‌ها هم فرار کنند و مخفی شوند.
محیط زندگی موش‌خرماهای آفریقایی علف‌زارها و منطقه‌های نیمه بیابانی جنوب آفریقاست؛ جایی که در هنگام خشک‌سالی، یافتن غذا در آن دشوار می‌شود و وقتی باران می‌بارد، لانه‌های زیرزمینی آنها پر از آب می‌شود و گاهی خیلی از موش خرماها غرق می‌شوند.
شب‌های صحرای کالاهاری بسیار سرد است. با طلوع خورشید، موش خرماها آفتاب می‌گیرند تا گرم شوند
شاید به دلیل این شرایط سخت زندگی است که از هر چهار بچه موش‌خرمای آفریقایی، فقط یکی از آنها به سن یک سالگی می‌رسد. اما این پستانداران کوچک، که طول بدنشان از سر تا انتهای دم حداکثر به 60 سانتی‌متر می‌رسد، به خوبی بلدند چگونه با خطرها مقابله کنند. این جانوران به شکل گروهی و در گروه‌های 40تایی با هم زندگی می‌کنند و حتی مثل پرستار از بچه‌های هم نگهداری می‌کنند. وقتی مادر یکی از بچه‌ها به دنبال غذا می‌رود، بقیه موش‌خرماهای ماده از بچه او نگهداری می‌کنند. نگهداری از بچه موش‌خرماها اصلاً کار ساده‌ای نیست. هر موش خرمایی که قرار باشد تمام مدت روز از بچه‌ها نگهداری کند، دیگر فرصتی برای خودش پیدا نمی‌کند. بچه موش‌خرماهای نر از این نظر کمتر مشکل دارند، چون از زمانی که خیلی کوچک هستند، همراه بزرگ‌ترها، به گردش و جست‌وجو برای غذا بیرون می‌روند. با همه این سختی‌ها، همه موش‌خرماها از بچه‌های همدیگر نگهداری می‌کنند و هیچ‌کدام اعتراضی ندارند.
این روحیه کمک‌رسانی به یکدیگر در میان جانوران عادی نیست. «تیم کلوتون بروک»، جانورشناس انگلیسی، سال‌ها درباره این جانوران در منطقه صحرای «کالاهاری» در کشور «نامیبیا» تحقیق و پژوهش کرده است تا بتواند دلیل این روحیه عجیب موش‌خرماهای آفریقایی را بیابد.
سن این بچه موش خرماها فقط 4 هفته است. آنها به تنها چیزی که فکر می‌کنند بازی است. اما در دنیای بی‌رحم صحرا، از هر 4 موش خرما، فقط یکی می‌تواند به یک سالگی برسد
او برای سؤالش یک پاسخ جالب پیدا کرد: موش‌خرماهای آفریقایی به همدیگر کمک می‌کنند و با هم مهربان هستند، چون این یک مزیت بزرگ برای همه گروه است. موش‌خرماها ترجیح می‌دهند در دسته‌های بزرگ زندگی کنند و نگهداری از بچه‌ها بهترین راه برای تشکیل یک گله بزرگ است.
هر چه تعداد موش‌خرماها بیشتر باشد، نوبت نگهبانی و پیش‌قراولی دیرتر می‌رسد و گویا موش‌خرماها می‌دانند که پیش‌قراولی و نگهبانی چه کار خطرناکی است.
موش‌خرماها فقط در میان گروه خود راحت و خوشحال هستند. این جانورهای مهربان وقتی به یک دسته غریبه برخورد می‌کنند، چهره دیگری از خود نشان می‌دهند. آنها با خونسردی بچه موش‌خرماهای تنها را در گروه غریبه می‌کشند.
والدین تمام مدت روز را به دنبال غذا می‌روند و بچه‌ها به وسیله بقیه اعضای گله نگهداری می‌شوند
آنها با وجود ظاهر بی‌آزارشان، می‌توانند برای انسان و دام‌هایش بسیار خطرناک باشند. موش‌ها با دندان‌های تیزشان گاز می‌گیرند و قربانی را به بیماری‌های مرگ‌بار مبتلا می‌کنند.
کشاورزان به این دلیل و همچنین صدمه‌ای که موش‌خرماها به مزرعه‌هایشان می‌زنند، آنها را شکار می‌کنند. اما این حیوان خیلی زود می‌تواند دوست را از دشمن تشخیص دهد. مثلاً بروک به کمک تخم‌مرغ پخته خیلی خوب دوستی موش‌خرماها را جلب کرده بود. موش‌خرماها آن‌قدر با او دوست شده بودند که به راحتی از شانه‌های مرد پژوهشگر بالا می‌رفتند، از آن بالا بود که دریافتند آدم‌ها می‌توانند فایده‌هایی هم داشته باشند؛ مثلاً از آن بالا به خوبی می‌توان همه‌جا را دید.
الینا رومتش
عکس‌ها: ماتیاس کلوم
